Đêm khuya thanh vắng là lúc chúng ta đối mặt với chính mình và suy ngẫm về những gì đã trải qua. Khi ánh sáng tắt dần, xóa mờ quang cảnh và con người, màn đêm là nơi chúng ta sống và đối diện với chính mình. Ở đó, có những niềm vui, nỗi buồn vội đến, vội đi nhưng cũng có những nỗi tâm tư không biết tâm sự cùng ai. Cũng vì thế mà có lẽ Đêm Tâm Sự của nhạc sĩ Trúc Phương trở thành nỗi niềm chung của nhiều người.
Đêm Tâm Sự được sáng tác vào năm 1966, là một sáng tác tiêu biểu của nhạc sĩ Trúc Phương. Bài hát có hai bộ lời, bản phối đầu tiên được ca sĩ Thanh Thúy hát cả hai lời, hiện nay các ca sĩ chỉ hát bộ lời thứ nhất. Bản phối trước 1975 được danh ca Thanh Thúy trình bày rất hay. Khúc dạo nhạc đầu làm thổn thức bồi hồi với nhịp gõ trống bongo và maracas, rồi đột nhiên tiếng đàn guitar đánh nhịp bolero quen thuộc cộng thêm tiếng hát liêu trai của nữ ca sĩ Thanh Thúy cả màn đêm như hiện ra trước mắt người nghe, để lắng lòng cùng những tâm sự của người và của chính mình.
Mình gặp nhau như lúc mới quen ban đầu cớ sao anh ngập ngùng
Nhà tôi đơn côi mời anh ở lại
Kể chuyện tha hương chưa lần phai nhớ thương.
Cuộc gặp gỡ có chút bất ngờ và ngại ngùng, của hai con người đã xa vắng từ lâu. Đại từ nhân xưng ngôi thứ nhất Tôi, chỉ người đang nói, kể chuyện và dẫn chuyện. “Nhà tôi đơn côi” tôi ở đây có thể ngầm hiểu là một người phụ nữ vì một lí do nào đó mà đơn côi và tha hương, cô có thể là một người Bắc di cư vào Nam lúc bấy giờ hay cũng có thể là người phụ nữ dừng bước giang hồ, hoặc là một người tị nạn… hay tôi có thể chính là đại diện cho nỗi lòng của từng người nghe. Dù tôi là bất cứ ai nhưng tôi chính là một người cô đơn, sống đơn côi trong ngôi nhà nhỏ. Tôi mời anh ở lại đêm nay, để cùng nhau kể chuyện tha hương, những cảm xúc lúc này vẫn như thuở mới quen ban đầu, có chút ngại ngùng nhưng chưa bao giờ vơi những nhớ thương.
Mang tâm sự từ thuở, thiếu đôi tay mềm biết nơi nao mà tìm
Nhiều khi ưu tư tựa song cửa nhỏ
Nhìn ngoài mưa tuôn sao nghe lạnh vào hồn.
Trong đời cô đơn này cô gặp lại anh, cuộc đối thoại diễn ra giữa hai người để làm rõ thêm về thân phận. Anh là người phiêu bạc, mang tâm sự nhớ thương từ lúc xa tuổi học trò, xa người em nhỏ bé với đôi tay mềm mà đã bao năm anh biết tìm nơi nào. Còn tôi cũng nhớ thương anh, nhiều đêm ưu tư tựa song cửa mà nghe lạnh vào hồn. Cả hai đã sống trong sự cô đơn, tìm bóng người xưa và cũng chưa nghĩ có thể gặp lại nhau. Những hy vọng và nhớ thương bao lâu, lại vỡ òa trong đêm nay.
Mấy năm cách biệt chỉ vui đêm này
Chưa vơi tâm tình của hai chúng mình
Một lần trong đời anh nói thương tôi
Tiếng ngọt trên đầu môi
Này bạn đêm nay hỡi nếu mai đi rồi nhớ mang theo nụ cười
Còn tôi đêm mơ còn tôi đợi chờ
Thì dù xa xôi tôi vẫn là của người…
Cái hay của Đêm Tâm Sự là hai người đơn côi ấy, lại tìm được một niềm an ủi trong lời ca. Cuộc gặp gỡ một lần duy nhất trong đời giữa hai người, có cái gì nào đó phải gọi là thiêng liêng. Với lối chơi nhạc cổ điển, nhạc khí sống động phối hợp nhịp nhàng, làm nâng sự chân thật trong phối âm và ca từ, cũng như ý nghĩa câu chuyện. Một cuộc gặp gỡ để tâm sự về đêm, có nghĩa là hai người hiểu biết nhau và rất thân thuộc. Sau mấy năm cách biệt, chỉ được cùng nhau vui đêm nay, và cũng trong đêm nay lần đầu tiên trong đời tôi được nghe những lời âu yếm, những vị ngọt nồng nàn trao môi. Khi kết thúc đêm tâm sự, này anh hỡi ngày mai đi rồi hãy mang theo nụ cười vì vẫn còn tôi luôn đợi chờ, dù xa xôi cách biệt tôi đã và vẫn mãi là của người…
Đến đây có lẽ sẽ gây ra sự tiếc nuối cho người nghe, bởi hai người rồi vẫn phải cách xa. Nhưng với nghệ thuật khéo léo kết hợp giai điệu và ca từ một cách hài hòa, chúng ta lại có cảm giác nhẹ nhàng và đủ. Sự mơ hồ trong hàm nghĩa sẽ có sức phủ sóng mạnh mẽ, để người nghe tìm thấy mình trong đó. Có lẽ vì thế mà người ta ít hát lời hai, nhưng lời hai lại giải thích danh tính của ngôi thứ nhất và ngôi thứ hai trong bài hát.
Thời gian trôi nhanh quá
Nói chưa hết lời nắng mai lên cửa ngoài
Tàn đêm tâm tư
Tàn đêm hẹn hò
Và tàn một đêm cho tình yêu chúng ta
Tôi không buồn vì rằng tiễn nhau khi đời gió mưa đã nhiều rồi
Tình yêu riêng tôi, tình yêu của người
Nhường tình quê hương hai mươi tuổi cười buồn
Những đêm sương đổ
Đạn bay khói phủ
Những khi xua giặc bỏ quên giấc ngủ
Dù nhiều gian khổ câu nói thương ai vẫn ngọt trên đầu môi
Này người đi xa hỡi
Trót thương nhau rồi, chỉ xin anh một điều
Tìm trong tương lai bàn tay diệt thù
Tìm về đêm xưa trong giấc ngủ đợi chờ
Cũng không khó để hiểu vì sao lời 1 lại phổ biến rộng như hiện nay, bởi khi kết thúc ở lời một thì Đêm Tâm Sự trở thành một bản nhạc tình. Nhưng khi ca sĩ Thanh Thúy cất lời hát “Nhường tình quê hương hai mươi tuổi cười buồn” thì Đêm Tâm Sự trở thành bản nhạc lính lãng mạn. Những ngày “đạn bay khói phủ” đã qua, có nhiều thứ cảm xúc vui buồn ẩn ở phía sau, có những người lấy đó làm nguồn sống, nhưng cũng có nhiều người muốn lãng quên… và quên là một lựa chọn tốt nhất cho trái tim nên hiện tại các ca sĩ Việt Nam bỏ quên lời hai. Khi nắng mai vẫy gọi ngoài cửa cũng chính là lúc tàn đêm tâm sự, tàn đêm hẹn hò và cũng tàn đêm ân ái cho tình yêu chúng ta. Tôi không buồn vì đã quen rồi với việc tiễn anh đi theo đời sương gió, tình yêu bé nhỏ của tôi và của anh xin nhường lại cho tình yêu quê hương lớn lao. Hai mươi tuổi đời của đôi ta quá trẻ để cười buồn, tuổi hai mươi của tôi và anh là tuổi để học hành, lập nghiệp, lập gia đình… nhưng chúng ta chỉ vui đêm này bởi còn chiến tranh là còn chia cách.
Bản chất con người là luôn tìm cái lý đằng sau cái phi lý, để tự động viên và an ủi nhau, hai người thương nhau chỉ biết “tìm trong tương lai”. Dù thế nào, tương lai ấy chỉ được đến “bằng tay diệt thù”, và trong tương lai ấy xin tìm về đêm nay, trong giấc ngủ ấy, có vòng tay luôn chờ đợi anh… Thời cuộc bắt phải thế, chỉ khi bình yên về trên quê hương thì đôi ta mới có nhau. Trong một đời người, có lẽ ai cũng có một Đêm Tâm Sự cùng với bạn tri âm, bạn đời hay tâm sự với chính mình, mong rằng sau bài viết và nghe bài hát chúng ta sẽ tìm thấy đâu đó chính mình.
Biên Soạn: Hai Tứ 1964
Bản quyền bài viết thuộc dongnhacvang.com
