Nhớ Về Danh Ca Lệ Thu ….

By Last updated Th7 16, 2024

Saigon, năm 1975. Ngày 19/5. Đoàn ca kịch Kim Cương đã được trình diễn trở lại; sớm nhất miền Nam. Giá vé 4 hào, 8 hào, 1 đồng hai mươi xu. Phần phụ diễn ca nhạc với Thanh Tuyền, Thanh Phong, Phương Đại, Họa Mi , Thái Châu, Hà Thanh .. Đặc biệt với sự góp mặt của cánh chim đầu đàn ⚘Lệ Thu. Lúc này “Giọng hát vàng ròng” Lệ Thu còn kẹt lại.

Những bài ” Cùng anh tiến quân trên đường dài, Rừng gọi, Đường chúng ta đi …” nhạc cách mạng lên gân xơ cứng mà qua giọng hát nữ danh ca cũng trở nên mượt mà sang trọng kỳ lạ. Thỉnh thoảng cô cũng được hát lại vài bài cũ trước 1975 như Tự nguyện, Dòng sông xanh , Serenade …mà không phải ai cũng được bonus này. Cho thấy vị trí đặc biệt của Lệ Thu trên thị phần âm nhạc Việt nam trong bất kỳ văn cảnh như thế nào.

…Đại hội Đảng lần 5 đang diễn ra tại Hanoi. Đoàn Kim Cương diễn phục vụ tại hội trường Ba Đình. Khi Lệ Thu cất chất giọng mezo – soprano hiếm quý … Mặt hồ Gươm vẫn lung linh mây trời..
(Hà nội niềm tin và hi vọng- Phan Nhân)

Càng tỏa ngát hương thơm hoa thủ đô.. Khán giả ngơ ngẩn vì độ tuyệt vời bởi âm ba vang ấm – mà quý phái của giọng hát cô. Các ca sĩ miền Bắc thì xanh mặt. Điện tín trong Nam gởi ra : mẹ bệnh nặng, về gấp.Lệ Thu lần này vượt biên trót lọt. Đảo Bidong chỉ tạm dừng chân vài tháng. Đem con tới Mỹ khoảng năm 1980 . Một chặng đường mới tươi xanh trở lại. Năm năm hát dưới chế độ mới, nay giã từ trần thế. Chăc chắn cô Kim ( Kim Cương) phải buồn, khi người em văn nghệ năm xưa đã ra đi mãi mãi .

Nữ danh ca Bùi thị Oanh ( nghệ danh Lệ Thu) sinh năm 1943 tại Hải phòng. Ông bà thân sinh có nhiều con, nhưng đều mất sớm, duy chỉ cô Oanh nuôi được. Lên 10 tuổi, bố bỏ đi/ bà mẹ đem con từ Hà nội vào Nam. Chỉ một lần xuất hiện do ham vui ở phòng trà Bồng lai , với bài Dang dở , năm 16 tuổi. Lệ Thu bừng sáng lên với giọng ca cao mà không chói, thanh mà không chua . Kỹ thuật lấy hơi bụng thần sầu không ai theo được. Cô như rải một lớp vàng vụn lấp lánh trong mỗi bài hát của mình..

Nắng chia nửa bãi chiều rồi ; vườn hoang trinh nữ khép đôi lá rầu..
( bài Ngậm ngùi- Phạm Duy)

Đến bây giờ , chưa ai qua nổi cô bài này. Lệ Thu trình bày hầu hết các nhạc phẩm thuộc dòng nhạc trữ tình sang cả ..Phạm Duy, Cung Tiến, Phạm Đình Chương, Trịnh công Sơn.. Và một số ít nhạc bán cổ điển Tây phương. Những bài đều đóng đinh trong lòng khán thính giả lâu dài, và không có bài nào dở cả . Đặc biệt là các bài về mùa thu. Cũng buồn, nhưng khác với mùa đông ảm đạm lạnh lẽo. Mùa thu : theo kiểu buồn mà đẹp. Vắng vẻ cô đơn lẫn day dứt.. Những bài ” Thu” này như nó vận vào cuộc đời với mấy lượt hôn nhân không trọn vẹn của mình.

Thời gian nào trôi bềnh bồng trên phận người
Biệt ly nào không muộn phiền trên dấu môi..
(Thu, hát cho người/ Vũ Đức Sao biển)

Và bài này cô cũng không có đối thủ. Giống như bài trên được viết riêng cho Lệ Thu. Bố già Phạm Duy nâng tầm danh ca lên một mức nữa, với danh tác riêng : Nước mắt mùa thu (1970). Như một lời tiên tri lành lạnh từ mấy mươi năm trước:

Nước mắt mùa thu khóc ai trong chiều
Hàng cây trút lá nghĩa trang đìu hiu.

Đem được ba con gái sang Mỹ, nhưng cuối đời cô thích sống tự lập một mình. Tự lái xe tự nấu ăn, rất thích đọc sách mọi lúc . Sau cuốn băng ” Giọt mưa trên lá “( song ca Khánh Ly) đình đám, sinh hoạt văn nghệ của cô trầm lại một thời gian, khi cộng tác trở lại với trung tâm Asia , tên tuổi tiếp tục sáng chói . Không ngại tốn kém, giống như các tiếng hát đẳng cấp khác. Phần hòa âm theo cô, quyết định tới 60% phần thành công của tác phẩm (interview by Jimmy show). Nên chiều dài 62 năm làm nghề của cô đều được bảo chứng tên tuổi.

Tánh lành; hễ không nói chuyện thì thôi. Còn đã tiếp xúc thì dễ gần không kiểu cách. Thương ghét là biết ngay : cô không đóng kịch cảm xúc. Thành công vượt bậc từ khi tóc còn xanh. Cát sê 1 triệu tiền Sài gòn cũ trong lúc vàng 50 nghìn/ lượng. Vẫn không ra đường với vệ sĩ chảnh chọe. Khiêm cung với các bạn cùng thời.

..”Đối với tôi. Vietnam mình chỉ một người xứng đáng được kêu là Diva: chị Thái Thanh”.

Với các bạn đồng sàn thì chan hòa không ganh ghét.

..” Tôi chỉ nhỉnh hơn Khánh Ly mỗi bài Hạ trắng dòng nhạc Trịnh, còn thì thua nó hết ( cười)”.

Sau này khi về Saigon thủ đô xưa, cô vẫn được nhiều tầng lớp khán giả khắp nơi đón nhận , hát duet với thế hệ con cháu không chút nề hà. Luôn đúng giờ nghiêm chỉnh lúc làm nghề; thường đọc sách trước khi ra sân khấu . Nên vài người không biết, bảo là khó tánh. Thật ra là dưỡng sức lúc làm nghề…

Dịch covid đã đem cô đi. Sức già 78 tuổi không vượt qua nổi. Với biến chứng không ngờ của cơn bệnh tiểu đường trầm kha.

Tiếng hát bay trên hàng phố bâng khuâng
Chiều đong đưa những bước chân đau mòn..
( Xin còn gọi tên nhau – Trường Sa)

Người đời sẽ khó , rất khó để lãng quên dần giọng ca vàng mười của dân tộc mình. Xin cho tôi hỏi bạn câu này: Có phải là định mệnh không? Tại sao khi còn rất trẻ , tuổi mới hơn hai mươi mà cô đã chọn những bài hát về tâm linh ; về cõi vĩnh hằng..

” Đầu mùa Xuân vào chùa bỡ ngỡ.
Tiễn đưa em trong áo quan này..”
( Em lễ chùa này- Phạm Duy)

Bài nữa cũng là phạm trù vĩnh biệt:

” Anh vuốt tóc em môt lần cuối, một lần cuối cùng ..mà thôi.”
( Một lần cuối – Hoàng Thi Thơ).

Lời ca thê thiết hoang lạnh âm u. Đêm vũ trường tím xanh , tiếng kèn saxso ngoằn ngoèo hay tiếng kèn đưa ma ai oán?

” Đừng bỏ em một mình ..
Đường về nghĩa trang mông mênh..
Đừng bỏ em..
( Đừng bỏ em môt mình- Phạm Duy)

Coi như là phần số của giọt nước mắt. Khi bé cũng không có anh em. Ba cuộc hôn nhân ; rồi cuối cùng cũng sống cô độc. Chết trong bệnh viện, bị cách ly không gặp được gia đình . Sống và ra đi = cũng một mình .

” Còn nhìn chi còn nhìn chi nữa anh ơi
Nước mắt đã buông xuôi, theo tiếng hát qua đời..”
( Kiếp nào có yêu nhau_ Phạm Duy)

Vĩnh biệt cô LỆ THU .
( Sydney, Tuan Tony cúi đầu tiễn biệt )