Tình yêu tuổi học trò là những rung cảm đầu đời đẹp, hồn nhiên và mơ mộng nhất. Không phải tự nhiên mà những mối tình ấy lại đi nhiều vào thơ ca và âm nhạc tốn không ít giấy mực của thi nhạc sĩ. Bởi lẽ đó là thứ tình cảm cao quý, tươi đẹp, mong manh và dễ gây tiếc nuối nhất. Nhạc phẩm Lối Thu Xưa (Anh không dám nói yêu em) của nhạc sĩ Quốc Dũng là một trong những ca khúc hay viết cho những ngày tháng tươi đẹp, tinh khôi đầy lưu luyến đã đi qua trong mỗi chúng ta.
Lối Thu Xưa qua giọng hát danh ca Bảo yến
Nhạc sĩ Quốc Dũng sinh năm 1951 tại Thái Lan là một nhạc sĩ có những sáng tác đa dạng, từ nhạc trẻ tới nhạc vàng và các tình khúc 1954 – 1975, trong đó có nhiều bài nổi tiếng như: Đường xưa, Cơn gió thoảng, Còn mãi nơi đây… Năm 1954 ông cùng gia đình hồi hương trở về Việt Nam, tại đây ông đã được học nhạc và cho ra đời nhiều tác phẩm hay khi ở tuổi thiếu niên. Vào những năm đầu thập niên 1970, khi phong trào nhạc trẻ phổ biến ở miền Nam Việt Nam, ông cùng Nguyễn Trung Cang và Lê Hựu Hà là những nhạc sĩ đầu tiên Việt hóa nhạc trẻ, bắt đầu soạn các ca khúc nhạc trẻ bằng tiếng Việt. Ít người biết rằng ca khúc Lối Thu Xưa được sáng tác từ trước 1975 với cái tên chính thức lúc ban đầu là “Anh Không Dám Nói Yêu Em”, được ca sĩ Chế Linh thu thanh đầu tiên vào dĩa hát miền nam. Sau 1975, tác giả dùng cái tên thi vị hơn là Lối Thu Xưa, tựa đề này cũng là tên phụ của bài hát được in trong tờ nhạc trước 1975. Lời của bài hát được sửa từ đoạn điệp khúc cho đến hết bài, lời cũ trước 1975 như sau:
Đêm nhớ thương lòng bao say mê vấn vương
Nhớ hoài ngày em đến anh hỏi bài
Bài toán chi đã dài mà lại khó ghê Anh nói đùa:
Em dốt lại ham chơi Em dỗi hờn không nói một lời…
Lần lựa ngày qua mau, anh đã xa trường cũ êm đềm
Chỉ còn lại mình em, em đường xưa khuất nẻo xa tìm
Ngại ngùng lời yêu thương khi tình anh còn quá ngỡ ngàng
Nên lòng muốn nói yêu em e ước mộng như khói mây tàn…
Anh Không Dám Nói Yêu Em lời cũ trước 1975.
Có lẽ trong mỗi chúng ta đều có một lối thu xưa quen thuộc nào đó, để rồi một chiều trở về lối nhỏ ngày nào bao nhiêu kỷ niệm của mối tình thuở ban sơ tinh khôi tuyệt đẹp bất chợt sống lại. Dù thời gian có làm xanh rêu thì theo tháng năm lối cũ vẫn im lìm trong tim không bao giờ tàn phai. Những thứ tinh khôi, trắng trong ấy chỉ ngủ quên và có thể bất chợt sống dậy để đưa ta lạc về mộng xưa bất cứ lúc nào. Khéo léo sử dụng tiết tấu âm trầm nhạc sĩ Quốc Dũng đã đưa người nghe trở về quá khứ của mỗi người bằng những giai điệu trầm lắng và du dương, khung cảnh riêng của mỗi người như hiện ra trước mắt. Một buổi chiều nắng vàng, trên con đường trải dài thênh thang với nắng nhẹ nghiêng nghiêng của sân trường xưa. Hình bóng người xưa làm cho hồn anh mở ngõ tuôn tràn, anh ước mình là lá thu vàng để âm thầm đếm từng bước em đi.
Chiều trả về khuôn viên sân trường em ngõ vắng im lìm.
Thẩn thờ hàng cây nghiêng hôn mình em bé nhỏ dịu hiền.
Đường trải dài thênh thang như hồn anh mở ngõ tuôn tràn.
Đếm thầm từng bước em đi. Anh ước mình như lá Thu vàng.
Mùa thu vàng xưa đã đưa anh lạc mộng trở về cái thuở ban sơ của hai chúng ta, đều như nhau, đều tinh khôi và sáng trong. Cái cảm giác cảm mến kèm theo chút e dè và ngại ngùng của tuổi hoa mộng, yêu mà không dám nói nó khác với tình yêu tuổi trưởng thành… Anh ước mình còn mãi trong mơ để dập dìu bên em hôn cài lên tóc êm, anh sẽ cùng mây cùng gió nói bao lời yêu thương cùng em. Người con gái đầu tiên trong tim ngày ấy mãi là thứ tinh khôi cao vời nhất mà anh không thể với tới dù có là trong mơ hay một lần được trở lại có lẽ anh sẽ mãi mãi không dám ngỏ lời nên vẫn chỉ hoài mơ ước được bên người.
Để dập dìu bên em hôn cài lên tóc xõa vai mềm.
Để trải đường em đi đưa hồn em tới nẻo êm đềm.
Và dạt dào yêu thương anh cùng mây cùng gió bao lời.
Dâng trọn tình yêu cao vời. Anh vẫn hoài mơ ước bên người.
Bài hát Lối Thu Xưa được chia làm hai giai đoạn, đoạn đầu là tình cảnh của một chàng trai hồi tưởng về tuổi hoa niên với những kỷ niệm đẹp và một tình yêu trong sáng tinh khôi. Với giai điệu du dương làm người nghe lưu luyến và hối tiếc cho một cái gì đó đã qua. Nhưng sau đó chàng trai như tỉnh mộng trở về với thực tại, tháng năm với bao nhiêu biến cố, thời gian làm anh trưởng thành, đời sống mưu sinh sớm chiều với bao muộn phiền đã vùi chôn nhiều ước mơ. Dù qua bao lâu thì bao nổi niềm thương nhớ với từng đêm ngóng chờ của anh vẫn còn, trên lối Thu Xưa anh vẫn chờ nhưng biết em có còn hay em đã về bên nẻo xa nào.
Bao nỗi niềm sầu thương những đêm ngóng chờ.
Đời chắt chiu sớm chiều muộn phiền hắt hiu.
Em có còn trên lối Thu xưa hay đã về bên nẻo xa mờ.
Thời gian cách biệt muôn trùng và tháng năm đã vùi chôn nhiều thứ. Đời vẫn dệt mộng đón đưa em về nơi hoa gấm, nhưng đời chỉ trả lại cho anh ngõ vắng im lìm và sân trường xưa vàng úa nổi u sầu. Đời có phũ phàng đến bao nhiêu thì anh vẫn còn muốn mãi mơ màng trong mộng thu xưa, để tìm em giữa mây ngàn. Dù biết là sau mỗi lần nhập mộng thì là mỗi một lần lòng anh tựa lá thu tàn một khúc nhói ở trong tim.
Đời trả về cho anh sân trường xưa vàng võ u sầu.
Lối Thu Xưa hay Anh Không Dám Nói Yêu Em của nhạc sĩ Quốc Dũng đã thể hiện sự rụt rè của những chàng thư sinh. Cũng bởi sự e dè trong bày tỏ tình cảm học trò nên chỉ biết ôm nỗi xót xa và nhìn người mình thầm mến trộm thương dần xa khỏi tầm tay. Lời cũ không được lãng mạn như hiện tại, được biết vào khoảng thập niên 90 nhạc sĩ Quốc Dũng đã nhờ người bạn thân là nhà thơ Nguyễn Đức Cường (người viết lời cho các bài hát Đường Xưa, Chuyện Hợp Tan, Hạt Mưa Và Nỗi Nhớ…) sửa lại lời để hay và liền mạch hơn.
Tình yêu trong thơ nhạc bao giờ cũng đẹp, và tình đẹp bao giờ cũng dang dỡ bởi tình đẹp đâu làm ta mãi nhớ. Những cảm xúc đầu tiên lúc nào cũng khó phai, tình đầu tuổi học trò trong sáng tinh khôi và mong manh như hạt sương ban mai, dù thường dở dang nhưng nó vẫn luôn luôn đẹp không có sự trách móc hay oán hờn. Giai điệu êm đềm trìu mến nhưng lại luyến tiếc khôn nguôi làm cho ca khúc Lối Thu Xưa sống mãi với thời gian, cũng như tình yêu tinh khôi tuổi học trò bao giờ cũng sống mãi trong sâu thẳm nơi đáy tim, chỉ một chút nắng một chút lá thu rơi cũng khiến cho cái tình ấy bỗng bừng dậy và trở thành một chất xúc tác để trong ta còn chút ngây ngô để cuộc sống thêm đẹp và thi vị hơn…
