Nhạc sĩ Hoàng Thi Thơ sáng tác trên 500 ca khúc từ tình ca đến nhạc quê hương, dân ca đến nhạc thời trang, đoản khúc đến trường ca, nhạc cảnh đến nhạc kịch.
Khoảng năm 1972-1973, ông có những ca khúc “đem lại cho làng tân nhạc Việt Nam luồng sinh khí mới và cảm hứng tân kỳ” như Rước Tình Về Với Quê Hương, Việt Nam Ơi Ngày Vui Đã Tới, Ô Kìa Đời Bỗng Dưng Vui, Xây Nhà Bên Suối, Ngày Vui Lý Tưởng, Phút Đầu Tiên, ….. Những ca khúc này đã quen thuộc với người Việt Nam cho đến tận nay.
Trong thời gian cộng tác với nhà hàng Maxim’s (Sài Gòn), ông đã thực hiện những tiết mục ca nhạc kịch dã sử và sáng tác những ca khúc hào hùng như : Quang Trung đại phá Quân Thanh hoặc Trưng Vương đại phá quân Đông Hán.
Hoàng Thi Thơ còn là tác giả quyển Để sáng tác một bài nhạc phổ thông xuất bản vào năm 1953, dày 500 trang và rất nổi tiếng với những phần hướng dẫn về hòa âm, luật sáng tác …Ông cũng là người đã nâng nỡ Sơn Ca, Họa Mi, đào tạo hai người này trở thành những nữ ca sĩ nổi tiếng.
Có thể nói cuộc đời của nhạc sĩ Hoàng Thi Thơ là một hành trình dài kể lại những câu chuyện vui buồn trên đường quê hương, đặc biệt là những câu chuyện về những người con gái, mà chuyện đời đủ để làm rơi lệ hàng triệu người. Nhiều nhạc phẩm này của ông gần như được mọi người biết đến, được hát lên ở mọi lứa tuổi.
Âm nhạc của Hoàng Thi Thơ là một nét độc đáo, không lẫn lộn với bất kỳ ai. Nhạc thuật của ông biến hóa đôi khi hết sức dàn trải, đôi khi lại ứng dụng phương thức điệp âm, môtip rất gần gũi dễ nhớ, nhưng trong ca từ luôn luôn giàu có hình ảnh những nét đẹp của quê hương, khát vọng cho một tương lai tươi sáng. Giai điệu của ông phần lớn sảng khoái, sôi nổi và là một sự kết hợp độc đáo của phong cách của miền Trung – Quảng Trị quê hương ông và miền nam – nơi ông có hơn 40 năm sống và sáng tác nghệ thuật.
Vốn từng tham gia kháng chiến, là bạn cũng những nghệ sĩ thế hệ đầu của Việt Nam như nhạc sĩ Trần Hoàn, nhà thơ Lưu Trọng Lư … miêu tả của ông trong âm nhạc cũng đầy tính cổ điển nhưng lại rất thơ mộng và dân dã. Nhiều bài hát của ông gần như là bài hát cửa miệng của các thế hệ người việt dù ở trong nước hay đi xa, như : Đường xưa lối cũ, Trăng rụng xuống cầu, Rước tình về với quê hương, Đám cưới trên đường quê, Ô kìa đời bỗng dung vui, …..
Cuộc đời âm nhạc của Hoàng Thi Thơ luôn sôi động với nhiều sự kiện, với những tác phẩm ấp ủ chuẩn bị sự ra đời. Sống trọn vẹn với nghệ thuật, đến mức những năm cuối đời, sống xa quê hương dù sức khỏe đã yếu, Hoàng Thi Thơ vẫn mơ ước viết các opera nhạc hiện đại về lịch sử Việt Nam. “Tôi khổ lắm vì đến lúc này mà trái tim vẫn còn rung động” – ông nói sau khi đang nằm trên giường bệnh lúc 74 tuổi. Ba tháng sau, ông qua đời ….
Q.T